TIN TỨC
DePIN ( Decentralized Physical Infrastructure Networks) đang trở thành xu hướng nổi bật trong lĩnh vực blockchain năm 2025. Mô hình này tận dụng sức mạnh cộng đồng để xây dựng hạ tầng vật lý và dữ liệu phi tập trung, mở ra cơ hội tăng trưởng bền vững, minh bạch và tiềm năng đầu tư hấp dẫn cho tương lai.
Bạn đã từng tưởng tượng một thế giới nơi chiếc điện thoại trong túi có thể kiếm tiền cho bạn khi không sử dụng? Hoặc camera an ninh nhà bạn vừa bảo vệ tài sản vừa tạo ra thu nhập thụ động? Đó chính là tiềm năng của DePIN – xu hướng đang thay đổi cách chúng ta nhìn nhận về cơ sở hạ tầng kỹ thuật số.
DePIN (Decentralized Physical Infrastructure Networks) là các mạng lưới cơ sở hạ tầng phi tập trung kết nối thế giới blockchain với tài sản vật lý thực tế. Đơn giản hơn, DePIN cho phép người dùng thông thường như bạn và tôi đóng góp tài nguyên vật lý (không gian lưu trữ, băng thông, dữ liệu cảm biến…) và nhận phần thưởng bằng token crypto.
Hãy tưởng tượng DePIN như một “Uber của cơ sở hạ tầng” – nhưng thay vì tài xế và hành khách, chúng ta có người cung cấp thiết bị và người cần sử dụng dịch vụ từ những thiết bị đó. Điểm đặc biệt? Không có công ty trung gian nào thu phí 25-30% như các nền tảng truyền thống. Năm 2024 đánh dấu bước ngoặt của DePIN với quy mô thị trường đạt 11 tỷ USD, tăng ấn tượng 78% so với cuối năm 2023. Trong khi nhiều lĩnh vực crypto khác vẫn đang hồi phục sau giai đoạn thị trường gấu, DePIN đã thu hút hơn 1,8 tỷ USD vốn đầu tư chỉ trong 6 tháng đầu năm. Điều gì khiến DePIN trở nên đặc biệt quan trọng?
Chúng ta đã chứng kiến DePIN mở rộng vào nhiều lĩnh vực. Với tốc độ tăng trưởng hiện tại, DePIN không chỉ là xu hướng đầu tư hấp dẫn mà còn là tương lai của cơ sở hạ tầng kỹ thuật số – nơi mỗi người dùng đều có thể trở thành một phần của mạng lưới và hưởng lợi từ sự đóng góp của mình.
Giống như một khu rừng đa dạng sinh học, hệ sinh thái DePIN phát triển với nhiều nhánh khác nhau, mỗi nhánh đều có vai trò riêng trong việc kết nối blockchain với thế giới thực. Để dễ dàng nắm bắt bức tranh toàn cảnh, chúng ta có thể phân chia DePIN thành hai hệ sinh thái chính: PRNs và DRNs.
PRNs là các mạng lưới phi tập trung tận dụng tài nguyên vật lý – những thứ bạn có thể chạm vào, nhìn thấy và cảm nhận được. Đây là “cơ bắp” của hệ sinh thái DePIN, nơi các thiết bị phần cứng được kết nối để cung cấp dịch vụ. Đặc điểm nổi bật của PRNs:
Helium ($HNT) – Mạng lưới WiFi & 5G phi tập trung
Render Network ($RNDR) – Mạng lưới xử lý đồ họa phân tán
Hivemapper ($HONEY) – Mạng lưới bản đồ phi tập trung
Weatherflow ($WIND) – Mạng lưới dự báo thời tiết
Planetwatch ($PLANETS) – Mạng lưới giám sát chất lượng không khí
Case study: Helium – Mô hình kinh doanh cách mạng
Helium đã chứng minh sức mạnh của mô hình DePIN khi xây dựng mạng lưới WiFi và 5G lớn nhất thế giới mà không sở hữu bất kỳ cơ sở hạ tầng nào. Bí quyết thành công:
Kết quả Helium đã xây dựng mạng lưới IoT lớn nhất thế giới với chi phí thấp hơn 90% so với các nhà mạng truyền thống, đồng thời tạo ra hơn $250 triệu thu nhập cho người dùng.
DRNs tập trung vào việc thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu một cách phi tập trung. Đây là “bộ não” của hệ sinh thái DePIN, nơi thông tin được tổ chức và làm cho có giá trị. Đặc điểm nổi bật của DRNs:
Filecoin ($FIL) – Mạng lưới lưu trữ phi tập trung
Arweave ($AR) – Lưu trữ dữ liệu vĩnh viễn
Akash Network ($AKT) – Điện toán đám mây phi tập trung
The Graph ($GRT) – Chỉ mục và truy vấn dữ liệu blockchain
Livepeer ($LPT) – Mạng lưới xử lý video phi tập trung
Case study: Filecoin – Cuộc cách mạng lưu trữ phi tập trung
Filecoin đã thành công trong việc xây dựng một giải pháp thay thế cho Amazon S3 và Google Cloud Storage với mô hình phi tập trung. Điểm đột phá:
Filecoin hiện lưu trữ hơn 18.5 EiB dữ liệu (lớn hơn toàn bộ dung lượng của YouTube) với chi phí thấp hơn 90% so với các giải pháp tập trung, đồng thời đảm bảo tính kiểm duyệt-kháng và độ bền dữ liệu vượt trội.
Sự phát triển song song của PRNs và DRNs tạo nên một hệ sinh thái DePIN hoàn chỉnh, nơi tài nguyên vật lý và dữ liệu cùng được huy động để xây dựng cơ sở hạ tầng của tương lai – phi tập trung, hiệu quả và có khả năng kháng kiểm duyệt.
Xem bài viết gần đây: Top 10 quỹ đầu tư Crypto uy tín, lựa chọn an toàn
Trong thế giới số hóa ngày nay, hai mô hình kinh tế đang định hình lại cách chúng ta chia sẻ và sử dụng tài nguyên: Sharing Economy (Kinh tế chia sẻ) truyền thống và DePIN (Mạng lưới cơ sở hạ tầng vật lý phi tập trung). Cả hai đều hứa hẹn tối ưu hóa tài nguyên chưa được sử dụng hết công suất, nhưng cách thức hoạt động và phân phối giá trị lại hoàn toàn khác biệt. Sự khác biệt rõ nét nhất giữa DePIN và Sharing Economy nằm ở cách phân chia “miếng bánh” lợi nhuận.
Mô hình Sharing Economy truyền thống:
Mô hình DePIN:
Ví dụ cụ thể tại Việt Nam, Grab/Be vs Dự án DePIN tương đương, hãy xem xét một tài xế xe ôm công nghệ tại Hà Nội:
Mô hình Grab/Be:
Mô hình DePIN (ví dụ: DIMO – nền tảng dữ liệu xe hơi phi tập trung):
Điểm khác biệt quan trọng: Trong khi tài xế Grab/Be chỉ kiếm tiền khi đang hoạt động, người tham gia DePIN có thể tạo thu nhập thụ động 24/7 và đồng thời trở thành “cổ đông” của nền tảng thông qua việc nắm giữ token.
Cơ chế token governance trong DePIN, một trong những đổi mới đột phá của DePIN là mô hình quản trị dựa trên token, cho phép người tham gia hệ sinh thái có tiếng nói trong việc định hướng phát triển của nền tảng.
Mô hình quản trị truyền thống (Sharing Economy):
Mô hình quản trị DePIN:
Ví dụ thực tế: Helium DAO đã thực hiện 32 đề xuất cải tiến (HIPs) trong năm 2023, với 28 đề xuất đến từ cộng đồng người dùng. Một trong những đề xuất quan trọng nhất – HIP-51 (chuyển sang L1 Solana) – được thông qua với 74.8% phiếu bầu từ cộng đồng.
Trong Sharing Economy:
Trong DePIN:
Điểm đột phá của DePIN là xóa mờ ranh giới giữa người dùng, người cung cấp và nhà đầu tư. Một người có thể đồng thời:
Tốc độ mở rộng:
Sharing Economy đã chứng minh khả năng mở rộng nhanh chóng nhờ nguồn vốn đầu tư lớn và chiến lược “đốt tiền” để giành thị phần:
DePIN đang cho thấy tốc độ tăng trưởng ấn tượng không kém:
Chi phí mở rộng, ddây là điểm khác biệt quan trọng:
Tính bền vững tài chính:
Sharing Economy:
DePIN:
Khả năng chống lại độc quyền:
Sharing Economy có xu hướng dẫn đến độc quyền (winner-takes-all):
DePIN được thiết kế để chống lại độc quyền:
Để hiểu rõ tiềm năng cũng như rủi ro khi tham gia vào lĩnh vực DePIN, việc phân tích theo mô hình SWOT là vô cùng cần thiết. SWOT giúp chúng ta nhìn nhận được điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức mà DePIN đang đối mặt trong năm 2024.
Điểm mạnh (Strengths)
Kết nối blockchain với thế giới thực, DePIN không chỉ là lý thuyết. Nó mang blockchain đến gần hơn với đời sống bằng cách kết nối với các thiết bị, hạ tầng thật như cảm biến, Wi-Fi, GPS… Điều này mở ra nhiều ứng dụng thiết thực mà blockchain truyền thống chưa làm được.
Mô hình bền vững, chia sẻ lợi nhuận công bằng, người dùng có thể tham gia đóng góp tài nguyên (thiết bị, dữ liệu) và được chia sẻ lợi nhuận từ mạng lưới. Đây là mô hình công bằng, tạo động lực phát triển lâu dài và không phụ thuộc hoàn toàn vào đầu cơ.
Ít bị ảnh hưởng bởi thị trường gấu (downtrend), ngay cả khi thị trường crypto đi xuống, các dự án DePIN vẫn có thể hoạt động ổn định nhờ vào nhu cầu sử dụng thực tế. Điều này giúp DePIN trở thành điểm sáng trong giai đoạn khó khăn.
Điểm yếu (Weaknesses)
Khó tiếp cận với người mới, DePIN liên quan đến việc lắp đặt thiết bị phần cứng, kết nối mạng và đôi khi yêu cầu hiểu biết kỹ thuật. Điều này gây khó khăn cho người dùng phổ thông khi mới bắt đầu tham gia.
Quy mô thị trường còn nhỏ, dù đang phát triển nhanh, nhưng DePIN vẫn là một thị trường khá mới. Số lượng người dùng và dự án còn hạn chế, chưa thực sự bùng nổ như DeFi hay NFT trước đây.
Thách thức trong việc mở rộng, việc mở rộng hạ tầng vật lý đòi hỏi chi phí, thời gian và khả năng phối hợp giữa nhiều bên. Điều này khiến tốc độ phát triển có thể chậm hơn so với các dự án chỉ chạy trên nền tảng phần mềm.
Cơ hội (Opportunities)
Tiềm năng ứng dụng tại Việt Nam, các lĩnh vực như giao thông, năng lượng, internet cộng đồng… rất phù hợp để ứng dụng DePIN. Việc tận dụng thiết bị của người dân để xây dựng hạ tầng có thể giúp tiết kiệm chi phí và mở rộng nhanh chóng.
Kết hợp với công nghệ mới như AI và IoT, DePIN có thể phối hợp với AI để xử lý dữ liệu thông minh, hoặc tích hợp với thiết bị IoT để mở rộng khả năng thu thập thông tin từ thế giới thực – mở ra rất nhiều hướng phát triển sáng tạo.
Cơ hội đầu tư sớm lợi nhuận cao, vif DePIN còn mới nhà đầu tư có cơ hội tham gia từ sớm và tận dụng sóng tăng trưởng trong dài hạn. Những ai hiểu và nắm bắt đúng xu hướng có thể gặt hái lợi nhuận đáng kể.
Thách thức (Threats)
Rủi ro pháp lý, mô hình DePIN vẫn chưa có khung pháp lý rõ ràng tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam. Điều này có thể gây khó khăn trong việc mở rộng hoặc kêu gọi vốn đầu tư. Cạnh tranh từ các nền tảng tập trung, các công ty truyền thống như Grab, Gojek, hay các nhà mạng lớn hoàn toàn có thể áp dụng mô hình tương tự DePIN nhưng với sự kiểm soát tập trung, dễ dàng tiếp cận hơn.
Khó khăn trong khả năng tương tác, mỗi dự án DePIN có thể xây dựng trên những nền tảng khác nhau, nên việc kết nối, tương tác giữa các dự án còn hạn chế. Nếu không giải quyết được vấn đề này, hệ sinh thái DePIN có thể bị phân mảnh.
Trong năm 2024, hàng loạt dự án DePIN đã và đang nổi lên với tiềm năng tăng trưởng mạnh mẽ. Dưới đây là danh sách 10 cái tên đáng chú ý nhất, được đánh giá dựa trên các tiêu chí: vốn hóa thị trường, đội ngũ phát triển, nhà đầu tư lớn, tiến độ phát triển, và tiềm năng tăng trưởng trong tương lai.
| STT | Dự án | Vốn hóa thị trường (ước tính) | Đội ngũ phát triển | Nhà đầu tư lớn | Tiến độ phát triển | Tiềm năng tăng trưởng |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Helium (HNT) | ~$350 triệu USD | Dốc toàn lực từ Nova Labs | a16z, Multicoin Capital | Đã triển khai toàn cầu | Cao – dẫn đầu mảng mạng không dây |
| 2 | Filecoin (FIL) | ~$2.5 tỷ USD | Protocol Labs – kỳ cựu Web3 | Sequoia, Union Square Ventures | Ổn định & đang mở rộng | Rất cao – lưu trữ phi tập trung |
| 3 | Render (RNDR) | ~$1.3 tỷ USD | Jules Urbach – CEO OTOY | Multicoin, a16z | Đang phát triển mạnh | Cao – kết hợp AI & đồ họa |
| 4 | Akash Network (AKT) | ~$400 triệu USD | Chuyên gia cloud phi tập trung | Outlier Ventures | Đang mở rộng node | Cao – cloud rẻ & phi tập trung |
| 5 | IoTeX (IOTX) | ~$300 triệu USD | Xuất thân từ Google & Bosch | Hashkey Capital, Draper Dragon | Đang triển khai thiết bị IoT | Trung bình – tập trung ngách IoT |
| 6 | Peaq Network | Chưa công bố rộng rãi | Hợp tác Bosch & Gaia-X | Fundamental Labs, DWF Labs | Đang mainnet beta | Rất cao – xương sống DePIN |
| 7 | DIMO | ~$50 triệu USD | Cựu nhân sự Tesla & GM | Borderless Capital, NFX | Đã có thiết bị thật | Cao – ứng dụng thực tế về xe hơi |
| 8 | Hivemapper (HONEY) | ~$20 triệu USD | Ex-Google Maps | Multicoin Capital, Solana Ventures | Đã triển khai map camera | Cao – đối trọng Google Maps |
| 9 | Mycelium | Chưa niêm yết | Tập trung vào hạ tầng DePIN | Avalanche, Polygon Studios | Đang phát triển mạnh | Tiềm năng cao – tầng cơ sở DePIN |
| 10 | WeatherXM | Chưa niêm yết | Mạng lưới cảm biến thời tiết | Placeholder VC, Chainlink Labs | Đã triển khai thiết bị | Trung bình – ngách khí tượng |
Công nghệ DePIN không chỉ là một trào lưu nhất thời, mà đang mở ra một hướng đi hoàn toàn mới cho hạ tầng vật lý trên toàn cầu. Trong 5 năm tới, DePIN được dự đoán sẽ có sự chuyển mình mạnh mẽ nhờ vào sự hội tụ với các công nghệ hiện đại như AI, IoT hay Metaverse. Hội tụ với các công nghệ mới:
DePIN + AI: Biến dữ liệu vật lý thành trí tuệ
AI ngày càng “khát” dữ liệu để huấn luyện và ra quyết định thông minh hơn. Trong khi đó, DePIN lại chính là cầu nối để thu thập dữ liệu thực tế từ môi trường xung quanh: camera, cảm biến, thiết bị đo đạc… Khi kết hợp với AI, DePIN giúp tạo ra các hệ thống phân tích thời gian thực cực kỳ hữu ích trong các lĩnh vực như giao thông, môi trường, nông nghiệp, hay y tế.
DePIN + IoT: Kết nối vạn vật không cần trung gian
Internet of Things (IoT) đã và đang phát triển, nhưng phần lớn vẫn phụ thuộc vào hạ tầng tập trung. Khi kết hợp với DePIN, mỗi thiết bị IoT sẽ có thể hoạt động độc lập và giao tiếp trực tiếp trên mạng blockchain – không cần máy chủ trung tâm. Điều này giúp giảm chi phí, tăng tính bảo mật và khả năng mở rộng.
DePIN + Metaverse: Đưa thế giới thật vào không gian ảo
Metaverse không thể tồn tại chỉ với trí tưởng tượng. Nó cần dữ liệu thật: bản đồ, vị trí, hình ảnh thực tế… Đây chính là nơi DePIN phát huy sức mạnh. Các dự án DePIN có thể cung cấp dữ liệu không gian và vật lý để tạo nên những môi trường ảo chân thực, phục vụ các game, không gian làm việc ảo, hoặc du lịch thực tế ảo.
Theo nhiều báo cáo phân tích, DePIN là một trong những lĩnh vực có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong không gian Web3.
Xem bài viết gần đây: SocialFi là gì? Cách kiếm tiền từ mạng xã hội phi tập trung Web3
Những lĩnh vực hứa hẹn tăng trưởng mạnh
Dưới đây là một số lĩnh vực được đánh giá có tiềm năng phát triển mạnh nhờ ứng dụng DePIN:
| Lĩnh vực | Ứng dụng nổi bật | Tốc độ tăng trưởng dự báo |
|---|---|---|
| Viễn thông phi tập trung | Các mạng không dây như Helium | Cao |
| Giám sát môi trường | Cảm biến đo chất lượng không khí, nước, nhiệt độ, tiếng ồn | Cao |
| Logistics & vận tải | Định vị, giám sát phương tiện, tối ưu hành trình | Rất cao |
| Cloud phi tập trung | Lưu trữ dữ liệu, chia sẻ GPU, CPU qua blockchain | Rất cao |
| Bản đồ số & định vị | Dữ liệu từ camera/dashcam để xây dựng bản đồ cộng đồng | Cao |
| Nông nghiệp thông minh | Dự đoán thời tiết, phân tích sâu bệnh qua cảm biến | Trung bình đến cao |
DePIN không chỉ là một khái niệm mới mẻ trong blockchain mà còn là bước tiến quan trọng định hình cơ sở hạ tầng số của tương lai. Với khả năng kết nối tài nguyên vật lý và dữ liệu thực tế vào mạng lưới phi tập trung, DePIN mở ra cơ hội đầu tư bền vững, minh bạch và công bằng cho tất cả mọi người. Trong bối cảnh Web3 ngày càng phát triển, DePIN chắc chắn sẽ trở thành mảnh ghép không thể thiếu, tạo nền tảng cho kỷ nguyên hạ tầng số phi tập trung toàn cầu.
Cảm ơn bạn đọc!