NEWS
Trong kỷ nguyên Web2, các nền tảng như Facebook, TikTok hay Instagram đã thống trị mạng xã hội, nhưng phần lớn lợi nhuận lại đến từ việc khai thác dữ liệu và thời gian của người dùng. Web3 Social Media ( SocialFi) ra đời như một lời giải mới: trao lại quyền sở hữu dữ liệu, nội dung và giá trị cho chính cộng đồng. Đây không chỉ là nơi kết nối, chia sẻ mà còn mở ra cơ hội kiếm tiền trực tiếp, tạo nên một kỷ nguyên mạng xã hội minh bạch, phi tập trung và công bằng hơn.
Với LEARNING CHAIN để hiểu Web3 Social Media, trước hết cần nhìn lại kỷ nguyên Web2, nơi các nền tảng như Facebook, TikTok hay Instagram đã thống trị mạng xã hội toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện ích và kết nối, mô hình này lại tiềm ẩn nhiều bất cập: dữ liệu cá nhân của người dùng bị khai thác triệt để để bán cho nhà quảng cáo, thuật toán kiểm soát mức độ hiển thị nội dung, kiểm duyệt tập trung thiếu minh bạch, và ngay cả những người sáng tạo có hàng triệu người theo dõi cũng khó lòng kiếm sống khi lợi nhuận chủ yếu chảy về túi các “ông lớn”. Thậm chí, tài khoản có thể bị khóa bất kỳ lúc nào, khiến toàn bộ công sức và cộng đồng tích lũy nhiều năm tan biến chỉ sau một đêm.
Web3 Social Media (SocialFi) ra đời như một lời giải cho nghịch lý ấy. Đây là thế hệ mạng xã hội mới được xây dựng trên blockchain, nơi người dùng thực sự sở hữu dữ liệu, nội dung và giá trị họ tạo ra. Khác với việc “thuê mượn” không gian trên Web2, Web3 cho phép bạn làm chủ mảnh đất số của mình: dữ liệu được lưu trữ phi tập trung, an toàn và không thể bị chiếm đoạt; mọi lượt tương tác đều có thể quy đổi thành token mang giá trị thực tế; và quyền quyết định về cách vận hành nền tảng thuộc về cộng đồng thông qua DAO, thay vì chỉ vài giám đốc điều hành.
Đặc biệt, Web3 Social Media còn mở ra khả năng di chuyển dữ liệu và cộng đồng giữa nhiều nền tảng khác nhau, thay vì bị “giam” trong một hệ sinh thái khép kín. Hãy tưởng tượng: thay vì chỉ nhận về lượt thích hay bình luận, bạn còn có thể trực tiếp kiếm tiền từ chính giá trị xã hội mình tạo ra. Các dự án tiên phong như Lens Protocol, Mirror hay Steemit đang chứng minh rằng đây không còn là viễn tưởng, mà là một kỷ nguyên mạng xã hội minh bạch, công bằng và trao quyền cho người dùng.
Để hiểu rõ hơn sự khác biệt, hãy so sánh chi tiết giữa Web2 và Web3 Social Media:
| Khía cạnh | Web2 Social Media | Web3 Social Media |
|---|---|---|
| Mô hình sở hữu | Nền tảng sở hữu tất cả dữ liệu và nội dung | Người dùng sở hữu dữ liệu và nội dung của họ |
| Kiếm tiền | Chủ yếu qua quảng cáo, người dùng là sản phẩm | Người dùng kiếm token trực tiếp từ nội dung và tương tác |
| Kiểm duyệt | Tập trung, do nền tảng quyết định | Phi tập trung, thường do cộng đồng quyết định thông qua DAO |
| Thuật toán | Đóng, không minh bạch | Mở, có thể kiểm chứng trên blockchain |
| Dữ liệu cá nhân | Thu thập và bán cho bên thứ ba | Người dùng kiểm soát và có thể kiếm tiền từ dữ liệu của họ |
| Định danh | Tài khoản thuộc về nền tảng | Danh tính kỹ thuật số thuộc về người dùng |
| Tính di động | Khó chuyển dữ liệu giữa các nền tảng | Dễ dàng mang dữ liệu và người theo dõi giữa các ứng dụng |
| Mô hình kinh doanh | Tối đa hóa thời gian người dùng để hiển thị quảng cáo | Tối đa hóa giá trị cho người dùng để tăng giá trị token |
| Khả năng mở rộng | Tập trung, dễ mở rộng | Phi tập trung, đang phát triển khả năng mở rộng |
| Trải nghiệm người dùng | Đơn giản, thân thiện | Phức tạp hơn, đang cải thiện |
Ví dụ thực tế: Khi bạn đăng một bức ảnh lên Instagram, bạn thực chất đang trao quyền sử dụng nội dung đó cho Meta. Ngược lại, khi đăng ảnh lên Lens Protocol, bức ảnh đó được lưu trữ trên IPFS (hệ thống lưu trữ phi tập trung), bạn sở hữu nó dưới dạng NFT, và mỗi lượt tương tác có thể mang lại token LENS cho bạn.
Web3 Social Media được xây dựng trên nhiều công nghệ đột phá:
1. Blockchain
2. Token
3. NFT (Non-Fungible Token)
4. DAO (Decentralized Autonomous Organization)
Ví dụ thực tế: Trên Mirror, một nền tảng viết Web3, mỗi bài viết có thể được “token hóa” thành NFT. Người đọc không chỉ “like” mà còn có thể sở hữu một phần bài viết đó, và nếu bài viết trở nên phổ biến, giá trị NFT của họ cũng tăng lên. Tác giả kiếm tiền từ việc bán NFT ban đầu và từ phí giao dịch thứ cấp mỗi khi NFT được bán lại.
1. Phi tập trung (Decentralization)
Không giống như Facebook hay Twitter với máy chủ tập trung, Web3 Social Media hoạt động trên mạng lưới máy tính phân tán:
Mức độ phi tập trung có thể khác nhau giữa các nền tảng. Một số như Mastodon hoàn toàn phi tập trung, trong khi những nền tảng khác như Lens Protocol kết hợp cả yếu tố tập trung và phi tập trung.
2. Sở hữu dữ liệu (Data Ownership)
Trên Web3 Social Media, dữ liệu thuộc về người tạo ra nó:
3. Kiếm tiền từ nội dung (Content Monetization)
Đây là đặc điểm cách mạng nhất của Web3 Social Media:
Ví dụ thực tế: Trên Chingari, một nền tảng video ngắn tương tự TikTok từ Ấn Độ, người dùng kiếm token GARI khi tạo video, khi video của họ được xem, và thậm chí khi họ xem video của người khác. Token GARI có thể được đổi thành tiền thật hoặc sử dụng trong hệ sinh thái Chingari.
Xem bài viết gần đây: Consortium Blockchain là gì? Phân tích toàn diện và những dự án tiêu biểu
Sở hữu dữ liệu và nội dung
Trên mạng xã hội Web3, bạn thực sự sở hữu mọi thứ mình tạo ra:
Ví dụ thực tế: Khi một người dùng Lens Protocol tạo bài viết, họ nhận được NFT đại diện cho bài viết đó. Họ có thể bán, chuyển nhượng hoặc thậm chí “cho thuê” nội dung này – điều không thể làm được trên Facebook hay Twitter.
Kiếm tiền trực tiếp từ nội dung
Web3 Social Media loại bỏ “người trung gian” và cho phép người sáng tạo nhận phần thưởng trực tiếp:
Ví dụ: Trên Hive, một blogger có thể kiếm 50-100 USD cho một bài viết chất lượng chỉ từ upvote của cộng đồng, so với vài xu từ quảng cáo trên Medium hoặc Substack.
Quyền riêng tư và kiểm soát dữ liệu cá nhân
Web3 Social Media trao quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân trở lại cho người dùng:
Ví dụ: Status Network cho phép người dùng giao tiếp mà không cần cung cấp số điện thoại hoặc email, sử dụng khóa mã hóa thay vì thông tin cá nhân để xác thực.
Chống kiểm duyệt và tự do biểu đạt
Cấu trúc phi tập trung bảo vệ quyền tự do ngôn luận:
Ví dụ: Khi một số nội dung về chính trị bị cấm trên Twitter, người dùng vẫn có thể chia sẻ chúng trên Minds hoặc Mastodon mà không lo bị kiểm duyệt.
Quản trị cộng đồng (thông qua DAO)
Người dùng tham gia trực tiếp vào việc định hình nền tảng:
Ví dụ: Aave, một giao thức tài chính phi tập trung có tính năng mạng xã hội, cho phép người nắm giữ token AAVE biểu quyết về mọi thay đổi quan trọng của nền tảng, từ phí giao dịch đến tính năng mới.
Tương tác xác thực hơn
Web3 Social Media giảm thiểu tài khoản giả và tương tác không chân thật:
Ví dụ: Trên Bitclout, mỗi người dùng có “Creator Coin” riêng, và giá trị của coin này phản ánh danh tiếng của họ. Điều này tạo ra động lực tài chính để duy trì tương tác chất lượng và chân thực.
Trong hệ sinh thái Web3 Social Media (SocialFi), người dùng vừa chia sẻ nội dung vừa trực tiếp kiếm tiền nhờ blockchain, NFT, smart contract và tokenomics. Cả creator lẫn cộng đồng đều hưởng lợi qua các mô hình như token hóa nội dung, NFT, staking, tip hay chia sẻ doanh thu, mở ra nguồn thu nhập bền vững.
Token hóa nội dung
Token hóa nội dung là quá trình chuyển đổi bài viết, hình ảnh, video thành tài sản kỹ thuật số có giá trị:
Ví dụ thực tế: Rally.io cho phép người sáng tạo phát hành token riêng của họ. Nhạc sĩ Portugal. The Man đã phát hành token $PTM, người hâm mộ sở hữu token này được tham gia buổi biểu diễn riêng và nhận merchandise độc quyền.
Tạo và bán NFT
NFT (Non-Fungible Token) là cách mạnh mẽ để kiếm tiền từ nội dung kỹ thuật số:
Ví dụ: Trên Mirror.xyz, tác giả có thể token hóa bài viết thành NFT và bán đấu giá. Một bài viết của Emily Segal đã huy động được 30 ETH (khoảng 100,000 USD tại thời điểm đó) để tài trợ cho cuốn tiểu thuyết của cô.
Tham gia staking và quản trị
Staking là việc khóa token của bạn để hỗ trợ mạng lưới và nhận phần thưởng:
Ví dụ: Trên Steemit, người dùng có thể stake token STEEM để nhận “Steem Power”, tăng tầm ảnh hưởng của upvote và nhận phần thưởng lớn hơn từ nội dung họ tạo ra.
Nhận tip/donate trực tiếp bằng tiền điện tử
Hệ thống tip là cách đơn giản nhất để kiếm tiền trên Web3 Social Media:
Ví dụ: Brave Browser tích hợp Basic Attention Token (BAT), cho phép người dùng tip trực tiếp cho người sáng tạo nội dung họ thích. Người dùng có thể thiết lập tip tự động hàng tháng cho các trang web họ thường xuyên truy cập.
Chương trình chia sẻ doanh thu quảng cáo
Mô hình này cho phép người dùng nhận phần lớn hơn từ doanh thu quảng cáo:
Ví dụ: Brave Browser chia sẻ 70% doanh thu quảng cáo với người dùng dưới dạng token BAT. Người dùng có thể giữ token này, tip cho người sáng tạo, hoặc đổi thành tiền thật.
Kiếm token từ tương tác
Mô hình này thưởng cho mọi hoạt động có giá trị trên nền tảng:
Ví dụ: Trên Hive, người dùng nhận token HIVE khi nội dung của họ được upvote. Đặc biệt, người upvote sớm cho nội dung sau đó trở nên phổ biến cũng nhận được phần thưởng “curation” đáng kể.
Tham gia các nhiệm vụ và thử thách
Nhiều nền tảng Web3 tạo ra các hoạt động có thưởng để thu hút người dùng:
Ví dụ: Rabbithole.gg cung cấp các “quest” cho người dùng mới làm quen với Web3. Người dùng hoàn thành các nhiệm vụ như swap token, cung cấp thanh khoản, hoặc mint NFT để nhận phần thưởng token và NFT chứng nhận kỹ năng.
Các chiến lược kết hợp hiệu quả
Để tối đa hóa thu nhập trên Web3 Social Media, người sáng tạo thường kết hợp nhiều mô hình:
Chiến lược cho người mới bắt đầu:
Chiến lược cho người sáng tạo chuyên nghiệp:
Ví dụ thực tế: Nhạc sĩ RAC không chỉ bán nhạc dưới dạng NFT, mà còn phát hành token $RAC trên Zora, cho phép người hâm mộ nhận được quyền truy cập độc quyền vào nội dung, merchandise và vé concert. Đồng thời, anh cũng tham gia quản trị DAO của nền tảng Zora để định hướng phát triển phù hợp với nhu cầu của nghệ sĩ.
Các nền tảng Web3 Social Media ngày càng đa dạng, mỗi dự án đều mang đến mô hình riêng để người dùng vừa kết nối vừa kiếm tiền. Từ Lens Protocol với NFT hồ sơ, Steemit/Hive cho blogger, Mirror hỗ trợ xuất bản token hóa, đến Minds, Mastodon, Farcaster, Friend.tech, Bluesky, Chingari, và DeSo. Điểm chung là trao lại quyền sở hữu dữ liệu, tăng tự do biểu đạt và mở ra nhiều cách kiếm tiền trực tiếp từ cộng đồng.
Lens Protocol
Giới thiệu: Hệ sinh thái mạng xã hội phi tập trung được phát triển bởi Aave, cho phép xây dựng nhiều ứng dụng mạng xã hội trên cùng một cơ sở dữ liệu.
Cách hoạt động: Mỗi người dùng sở hữu “Profile NFT” chứa toàn bộ nội dung và người theo dõi. Bạn có thể di chuyển tự do giữa các ứng dụng trong hệ sinh thái mà không mất dữ liệu.
Token: LENS (quản trị) và nhiều token khác trong hệ sinh thái.
Cách kiếm tiền: Nhận tip từ người theo dõi, bán NFT từ nội dung, kiếm token từ tương tác, tham gia quản trị.
Phù hợp với: Người sáng tạo nội dung muốn sở hữu dữ liệu và xây dựng cộng đồng bền vững.
Steemit/Hive
Giới thiệu: Nền tảng blog phi tập trung, nơi người dùng được trả tiền cho việc tạo và đánh giá nội dung.
Cách hoạt động: Sử dụng hệ thống upvote, mỗi upvote có giá trị thực dựa trên “Steem Power” của người vote.
Token: STEEM (Steemit) và HIVE (Hive).
Cách kiếm tiền: Nhận token cho bài viết được upvote, kiếm hoa hồng từ việc phát hiện nội dung chất lượng sớm (curation), stake token để tăng ảnh hưởng.
Phù hợp với: Blogger, nhà văn, người tạo nội dung văn bản dài.
Mirror
Giới thiệu: Nền tảng xuất bản Web3 cho phép tác giả token hóa nội dung và huy động vốn trực tiếp.
Cách hoạt động: Viết bài, token hóa thành NFT, bán hoặc đấu giá, và tạo “Split” để chia sẻ doanh thu với cộng tác viên.
Token: ETH và các token ERC-20 khác.
Cách kiếm tiền: Bán bài viết dưới dạng NFT, huy động vốn cho dự án, nhận tip, chia sẻ doanh thu từ nội dung.
Phù hợp với: Nhà văn, nhà báo, nhà nghiên cứu, người sáng lập dự án muốn huy động vốn.
Minds
Giới thiệu: Mạng xã hội mã nguồn mở tập trung vào quyền riêng tư và tự do ngôn luận.
Cách hoạt động: Tương tự Facebook nhưng minh bạch hơn, với hệ thống token thưởng cho người dùng tích cực.
Token: MINDS (ERC-20).
Cách kiếm tiền: Nhận token cho tương tác, chuyển đổi token thành tiền thật, nhận tip, tạo nội dung trả phí, chạy quảng cáo.
Phù hợp với: Người dùng quan tâm đến quyền riêng tư và tự do biểu đạt, không muốn bị kiểm duyệt.
Mastodon
Giới thiệu: Mạng xã hội phi tập trung tương tự Twitter, nhưng không có công ty trung tâm kiểm soát.
Cách hoạt động: Mạng lưới các máy chủ độc lập (instances) kết nối với nhau, mỗi máy chủ có quy tắc riêng.
Token: Không có token riêng, nhưng một số instances hỗ trợ tích hợp tiền điện tử.
Cách kiếm tiền: Chủ yếu thông qua donate/tip, không có hệ thống kiếm tiền tích hợp sẵn.
Phù hợp với: Người dùng ưu tiên quyền riêng tư, chống lại sự độc quyền của các nền tảng lớn.
Farcaster
Giới thiệu: Farcaster là mạng xã hội phi tập trung với trải nghiệm giống Twitter nhưng cho phép người dùng kiểm soát dữ liệu.
Cách hoạt động: Sử dụng giao thức mở cho phép nhiều ứng dụng client khác nhau truy cập cùng mạng lưới.
Token: Không có token riêng, sử dụng ETH cho phí giao dịch.
Cách kiếm tiền: Tích hợp với các ứng dụng DeFi, NFT và các dịch vụ Web3 khác.
Phù hợp với: Người dùng crypto, nhà phát triển, người sáng tạo nội dung trong không gian Web3.
>>> Tham khảo thêm : Hướng dẫn kiếm tiền với Farcaster
Friend.tech
Giới thiệu: Nền tảng cho phép người dùng mua “cổ phần” trong tài khoản của người khác để truy cập chat riêng.
Cách hoạt động: Mỗi người dùng có đường cong giá riêng, giá “cổ phần” tăng theo số lượng đã bán.
Token: ETH (Base network).
Cách kiếm tiền: Bán “cổ phần” tài khoản, nhận % từ giao dịch “cổ phần” của bạn, tạo nội dung độc quyền cho người nắm giữ “cổ phần”.
Phù hợp với: Người có ảnh hưởng, người sáng tạo nội dung với cộng đồng người hâm mộ sẵn sàng trả tiền.
Bluesky
Giới thiệu: Mạng xã hội phi tập trung được khởi xướng bởi Jack Dorsey (đồng sáng lập Twitter).
Cách hoạt động: Sử dụng giao thức AT Protocol cho phép di chuyển dữ liệu giữa các nhà cung cấp dịch vụ.
Token: Chưa có token riêng.
Cách kiếm tiền: Hệ thống kiếm tiền đang phát triển, hiện tại chủ yếu là xây dựng cộng đồng.
Phù hợp với: Người dùng Twitter muốn trải nghiệm tương tự nhưng với quyền kiểm soát dữ liệu tốt hơn.
Chingari
Giới thiệu: Phiên bản TikTok phi tập trung của Ấn Độ, tập trung vào video ngắn và nội dung giải trí.
Cách hoạt động: Người dùng tạo video ngắn và nhận token dựa trên lượt xem, like và chia sẻ.
Token: GARI.
Cách kiếm tiền: Nhận token GARI cho nội dung viral, tham gia thử thách, bán NFT từ video, stake token.
Phù hợp với: Người sáng tạo video ngắn, influencer, người dùng trẻ quan tâm đến crypto.
DeSo (Decentralized Social)
Giới thiệu: Blockchain chuyên biệt cho mạng xã hội với khả năng mở rộng cao, hỗ trợ nhiều ứng dụng.
Cách hoạt động: Lưu trữ toàn bộ nội dung trên blockchain, cho phép xây dựng nhiều ứng dụng trên cùng dữ liệu.
Token: DESO.
Cách kiếm tiền: Tạo “Creator Coin” riêng, nhận tip, bán NFT, kiếm hoa hồng từ việc đầu tư sớm vào creator khác.
Phù hợp với: Người sáng tạo nội dung đa nền tảng, nhà đầu tư quan tâm đến “creator economy”.
So sánh nhanh các nền tảng
| Leading | Điểm mạnh | Thách thức | Mô hình kiếm tiền tốt nhất |
|---|---|---|---|
| Lens Protocol | Tính di động của dữ liệu, hệ sinh thái đa dạng | Đang phát triển, UX còn phức tạp | NFT + Social token |
| Steemit/Hive | Cộng đồng lớn, hệ thống kiếm tiền ổn định | Cạnh tranh cao, cần hiểu rõ cơ chế | Curation + Staking |
| Mirror | Chất lượng nội dung cao, tích hợp NFT tốt | Tập trung vào văn bản, ít tính tương tác | Crowdfunding + NFT |
| Minds | Dễ sử dụng, giống Facebook | Token có giá trị thấp | Quảng cáo + Premium content |
| Mastodon | Cộng đồng chất lượng, không có thuật toán | Khó sử dụng ban đầu, ít tính năng kiếm tiền | Patronage/Donate |
| Farcaster | UX tốt, cộng đồng Web3 mạnh | Mới, cần Ethereum để tham gia | Tích hợp với DeFi |
| Friend.tech | Mô hình kiếm tiền độc đáo | Biến động giá cao, rủi ro | Bán “cổ phần” tài khoản |
| Bluesky | Tiềm năng lớn, đội ngũ mạnh | Đang phát triển, chưa có token | Xây dựng cộng đồng sớm |
| Chingari | Thị trường Ấn Độ lớn, tập trung vào video | Cạnh tranh với TikTok | Nội dung viral + Thử thách |
| DeSo | Blockchain riêng cho social, khả năng mở rộng | Cần hiểu biết kỹ thuật | Creator Coin + NFT |
Lựa chọn nền tảng phù hợp phụ thuộc vào loại nội dung bạn tạo, kỹ năng kỹ thuật và mục tiêu của bạn trong không gian Web3. Chiến lược tốt nhất thường là tập trung vào 2-3 nền tảng có tiềm năng cao nhất cho nội dung của bạn.
Bước vào thế giới Web3 Social Media (SocialFi) không quá phức tạp, nhưng để thật sự tận dụng được lợi ích, bạn cần đi theo một lộ trình rõ ràng từ việc chuẩn bị công cụ đến xây dựng cộng đồng và tối ưu hóa thu nhập.
Tạo ví tiền điện tử
Chọn nền tảng phù hợp với mục tiêu
Thiết lập hồ sơ và xác thực danh tính
Chiến lược tạo nội dung hiệu quả
Xây dựng cộng đồng và tương tác
Tối ưu hóa thu nhập
Xem bài viết gần đây: So sánh Public Blockchain và Private Blockchain Doanh nghiệp nên dùng loại nào?
Web3 Social Media (SocialFi) đang mở ra kỷ nguyên mới, nơi người dùng trở thành chủ sở hữu và kiến tạo giá trị thay vì chỉ tham gia. Tương lai của nó gắn với giao thức mở, SBT, Modular Social, metaverse, AI, AR/VR và blockchain mở rộng. Dù còn thách thức về bảo mật, quyền riêng tư và khả năng mở rộng, Web3 Social Media hứa hẹn mang đến môi trường xã hội phi tập trung, công bằng và bền vững.
Xu hướng phát triển
Tích hợp với metaverse
Công nghệ mới (AI, AR/VR)
Khả năng áp dụng rộng rãi
Sự chuyển dịch từ Web2 sang Web3
Thách thức cần vượt qua
Web3 Social Media (SocialFi) đánh dấu bước ngoặt truyền thông số, đưa quyền kiểm soát về tay người dùng với nội dung sở hữu thực sự, kinh tế token công bằng và danh tính tự chủ. Dù còn rủi ro và thách thức, SocialFi hứa hẹn mở ra tương lai internet công bằng, sáng tạo và bền vững.
Cảm ơn bạn đọc!
LEARNINGCHAIN.VN